Cel ogólny:
Wyloguj się, czyli cyfrowy detoks – scenariusz lekcji bibliotecznej
Ponad połowa nastolatków nie rozstaje się ze smartfonem, a najmłodsze dzieci chętniej przeglądają strony internetowe niż książki. Podczas tej lekcji uczniowie poznają sposoby na cyfrowy detoks czyli powrót do życia w realu. Uczestnicy: uczniowie klas IV–VIII szkoły podstawowej. Lekcja do pobrania także w formacie pdf.
- zmniejszenie uzależnienia od technologii cyfrowych.
Cele szczegółowe, uczeń:
- zna pojęcia związane z tematyką zajęć,
- rozpoznaje objawy uzależnienia,
- spędza więcej czasu offline,
- pracuje z tekstem literackim,
- rozwija umiejętność pracy w grupie, dyskusji i prezentacji.
Materiały pomocnicze:
Kilka dużych arkuszy papieru i flamastry
Materiał pomocniczy Co to jest?
Materiał pomocniczy Objawy uzależnienia od technologii cyfrowych
Materiał pomocniczy Skutki uzależnienia od technologii cyfrowych
Karta pracy Detoks cyfrowy
Teksty źródłowe do Karty pracy Detoks cyfrowy (koniecznie wydrukowane)
Materiał pomocniczy dla nauczyciela Cyfrowy detoks
Długopisy
Czas trwania:90 minut
Zajęcia powinny być przeprowadzone offline.
Przebieg zajęć:
Przygotowanie
Wprowadzenie tematu – nauczyciel pyta:
- Co to jest uzależnienie?
- Od czego można się uzależnić? (papierosy, alkohol, narkotyki, zakupy, słodycze, jedzenie, sport, hazard, telewizja, telefon, gry komputerowe, Internet)
- Czy łatwo poradzić sobie z uzależnieniem?
Następnie podaje temat zajęć.
Realizacja
1. Burza mózgów – klasa zastanawia się, dlaczego coraz więcej ludzi nie może żyć bez telefonu i Internetu, a nauczyciel zapisuje słowa kluczowe na dużym arkuszu papieru z nagłówkiem „Dlaczego uzależniamy się od telefonu i Internetu?”
2. Definiowanie pojęć – nauczyciel mówi: Przyjrzyjmy się bliżej problemowi uzależnienia od telefonu, Internetu i gier komputerowych. Ciekaw(a) jestem, czy znacie te pojęcia i czy wiecie, co oznaczają (Materiał pomocniczy Co to jest?).
3. Portret – klasa wspólnie tworzy portret osoby uzależnionej. Technika wykonania pracy jest dowolna. Można narysować sylwetkę na dużym arkuszu i dorysowywać lub dopisywać cechy charakterystyczne dla osoby uzależnionej, np. ciągle pochylony nad telefonem, nieprzytomny, trudno się z nim porozumieć, ma podkrążone oczy, jest zawsze online, nie wypuszcza telefonu z ręki. Nauczyciel uzupełnia listę objawów (Materiał pomocniczy Objawy uzależnienia od technologii cyfrowych).
4. Pogadanka – prowadzący pyta: Jak zmienia się życie kogoś, kto jest uzależniony od nowoczesnych technologii? (np. źle się czuje, traci przyjaciół, ma problemy w szkole, kłóci się z rodzicami, nie ma pieniędzy)
Następnie szczegółowo opisuje negatywne skutki uzależnienia (Materiał pomocniczy Skutki uzależnienia od technologii cyfrowych). Na zakończenie tej części zajęć pyta uczestników, jakie wrażenie wywarły na nich podane informacje (co ich najbardziej zaskoczyło, co jest najgorsze/najtrudniejsze/najbardziej niebezpieczne).
Ważne!
Możesz wydrukować i rozdać Materiały pomocnicze Objawy uzależnienia od technologii cyfrowych oraz Skutki uzależnienia od technologii cyfrowych. Uprość ich treść dla młodszych uczniów.
5. Praca w grupach – po krótkim wprowadzeniu nauczyciela (cel ćwiczenia – ograniczenie korzystania z Internetu/telefonu/gier) klasa dzieli się na grupy i wykonuje zadanie (Karta pracy Detoks cyfrowy). Propozycje tekstów do zadania i instrukcje do ich wykorzystania znajdują się w Materiale pomocniczym dla nauczyciela Cyfrowy detoks.
Ważne!
Młodszym uczniom będziesz musiał wytłumaczyć pojęcie detoks. Możesz podać synonimy, np. ogólnie jest to odwyk, odtrucie, a detoks cyfrowy to odzwyczajanie się od ciągłego korzystania z technologii cyfrowych, ograniczenie ich użycia i robienia innych rzeczy zamiast tego.
Upewnij się także, że młodsze dzieci dobrze zrozumiały instrukcje do zadania. Możesz ograniczyć liczbę wpisów, np. do 5 w części I i do 3 w części II.
Możesz podchodzić do grup i pomagać/podsuwać im pomysły do części II. Znajdziesz je w Materiale pomocniczym dla nauczyciela Cyfrowy detoks.
6. Prezentacja – zespoły krótko przedstawiają swoje propozycje (druga część Karty pracy Detoks cyfrowy).
Podsumowanie
Refleksja – uczestnicy siedzą przez chwilę w ciszy i zastanawiają się, czy są zagrożeni uzależnieniem od nowoczesnych technologii. Chętni mogą podzielić się swoimi przemyśleniami i powiedzieć, co zamierzają zmienić. Mogą także poprosić innych członków klasy o pomoc w detoksie lub umówić się na wspólną walkę z uzależnieniem.
Materiał pomocniczy Co to jest?
- Uczniowie młodsi: Wydrukuj i potnij materiał. Uczestnicy dopasowują pojęcia do ich definicji.
- Uczniowie starsi: podawaj pojęcia i proś uczniów o ich definiowanie. Możesz zapisać pojęcia na tablicy/dużym arkuszu.
| ZUI | Zespół uzależnienia od internetu. Wielogodzinne, nałogowe korzystanie z internetu. |
| Netoholizm | Uzależnienie od internetu, choroba psychiczna XXI wieku. |
| Siecioholik / Netoholik / Cyberholik | Osoba uzależniona od Internetu. |
| FOMO | Strach przed tym, co nas omija (ang. fear of missing out – sprawdź poprawną wymowę na https://translate.google.com/) zmuszający nas do ciągłego przebywania w sieci i nałogowego śledzenia publikowanych tam informacji. |
| Fonoholizm | Uzależnienie od telefonu komórkowego. |
| Nomofobia | Strach przed rozładowaną baterią. |
Materiał pomocniczy Objawy uzależnienia od technologiii cyfrowych
Objawy fizyczne
- postawa zombie (ang. zombie posture – sprawdź poprawną wymowę na https://translate.google.com/) – przygarbienie, puste oczy,
- niekontrolowane poruszanie palcami imitujące obsługiwanie telefonu/klawiatury/joysticka,
- widoczne zmęczenie – szara cera, podkrążone/zaczerwienione oczy,
- problemy ze snem,
- poranne zmęczenie,
- bóle nadgarstka, karku,
- zawroty głowy,
- pogorszenie wzroku.
Objawy psychiczne
- chęć/przymus korzystania z telefonu nawet gdy nie ma go w zasięgu ręki,
- sprawdzanie telefonu co kilka minut/ niewypuszczanie telefonu z ręki,
- silny przymus korzystania z Internetu,
- ciągłe (obsesyjne) myślenie o telefonie, wiadomościach, social mediach itp.,
- szukanie uspokojenia, spełnienia, akceptacji w sieci zamiast w życiu,
- niepokój, irytacja, zmiana nastroju, gdy jest się offline,
- stres, rozdrażnienie, złość odczuwane gdy rozładuje się bateria w telefonie,
- ożywienie/ekscytacja na myśl, że za chwilę można skorzystać z telefonu, wejść na social media, poczatować lub pograć,
- gorsza koncentracja, trudności z zapamiętywaniem i uczeniem się,
- agresja,
- życie w świecie wirtualnym, słaby kontakt z rzeczywistością.
Zachowanie
- wydłużanie czasu korzystania z telefonu/Internetu/grania w gry komputerowe,
- rezygnacja z kontaktów w realu,
- rezygnacja z zainteresowań, porzucenie ulubionych zajęć,
- zaniedbywanie obowiązków domowych i szkolnych,
- kłamanie na temat ilości czasu spędzanego w sieci, ukrywanie tego faktu,
- przeznaczanie coraz większych sum pieniędzy na gadżety, akcesoria, aplikacje i doładowania,
- konflikty rodzinne związane z korzystaniem z Internetu lub z czasem spędzanym online,
- szukanie kontaktów/znajomych, którzy także spędzają dużo czasu w sieci.
Materiał pomocniczy Skutki uzależnienia od technologii cyfrowych
Uzależnienie od Internetu rozwija się niepostrzeżenie. Gdy już sie pojawi, niszczy nasze życie.
Skutki tego uzależnienia to m.in.:
- Pogorszenie zdrowia fizycznego.
- Wady postawy.
- Spadek energii.
- Zaburzenia jedzenia i problemy trawienne.
- Zmiany w mózgu podobne do zmian wywołanych przez alkohol i kokainę – włókna istoty szarej i białej mózgu kurczą się, co prowadzi do zmian w przetwarzaniu emocjonalnym i funkcjonowaniu mózgu (koncentracja, zapamiętywanie).
- Padaczka fotogenna (padaczka ekranowa) wywołana szybko zmieniającymi się bodźcami świetlnymi emitowanymi przez ekrany.
- Amnezja cyfrowa (zapominanie informacji, które są łatwo dostępne w Internecie).
- Wyczerpanie fizyczne i psychiczne.
- Poczucie osamotnienia w życiu.
- Zaburzenia emocjonalne.
- Zaburzenia psychiczne.
- Zwiększone ryzyko depresji.
- Sięganie po środki pobudzające (kawa, napoje energetyzujące, narkotyki), żeby móc wstać z łóżka i funkcjonować albo dłużej siedzieć w sieci.
- Pogorszenie relacji z rodziną i grupą rówieśniczą.
- Utrata przyjaciół.
- Wykluczenie z grupy.
- Ryzyko zagrożeń płynących z sieci (np. pedofilia, wyłudzanie informacji lub pieniędzy przez osoby poznane w sieci).
- Trudności w nauce i zaliczaniu sprawdzianów/egzaminów.
- Obniżenie poziomu językowego w mowie i piśmie.
- Trans dysocjacyjny (zaburzenie poczucia własnego ja).
Karta pracy Detoks cyfrowy
(polecenie) Zapoznajcie się z tekstami przygotowanymi przez nauczyciela i zapiszcie w tabeli sposoby na detoks cyfrowy. W drugiej części wpiszcie własne propozycje.
Jak przeprowadzić detoks cyfrowy(w oparciu o informacje zaczerpnięte z tekstów)
| Czego dotyczy działanie | Co konkretnie robić |
Jak przeprowadzić detoks cyfrowy (własne pomysły)
| Czego dotyczy działanie | Co konkretnie robić |
Materiał pomocniczy dla nauczyciela Cyfrowy detoks
Teksty do pobrania
Instrukcja do przygotowania materiałów
Teksty możesz dowolnie skracać, aby dopasować je do wieku i poziomu uczniów.
Niektóre rozwiązania powtarzają się w kolejnych tekstach. Proponuję, abyś je pozostawił. Zmusisz w ten sposób uczniów do stosowania różnych strategii czytania i obrabiania tekstów.
Wydrukowane materiały powiel i umieść w różnych miejscach sali, w której odbywają się zajęcia, najlepiej w pewnej odległości od siebie. Dzięki temu uczniowie będą mogli wykonać zadanie w ruchu (czyli mniej siedzenia i patrzenia w jeden punkt a więcej aktywności – to też sposób na cyfrowy detoks).
Dodatkowe pomysły na cyfrowy detoks
- Idź do kina zamiast oglądać filmy online. Albo zorganizuj pokaz filmu w plenerze, na który zaprosisz grupę przyjaciół. Sprawdź w internecie, jak przygotować kino pod chmurką, a później od razu wyłącz wifi. Możesz też urządzić projekcję domową, po której porozmawiacie o obejrzanym filmie.
- Stwórz sieć znajomych, z którymi będziesz regularnie spotykał się i rozmawiał (social media w realu). Odwiedzajcie się zamiast do siebie pisać lub dzwonić. Możecie też wyznaczyć miejsce spotkań poza domem.
- Zamiast umieszczać zdjęcia selfie z filtrami w mediach społecznościowych zadbaj o swój wygląd i kondycję, np. umów się z koleżankami na sesję make-up, idź z kolegami pograć w piłkę albo poćwiczyć na siłowni, zorganizuj swap (spotkanie, na którym można wymieniać się ciuchami) i połącz je z poradami modowymi.
- Zapytaj rodziców/dziadków/sąsiadów o gry planszowe, karciane i towarzyskie. Zagrajcie w nie razem.
- Rozejrzyj się w swoim otoczeniu. Na pewno będziesz świadkiem jakiejś sytuacji, o której zechcesz opowiedzieć znajomym. A może to będzie miejsce warte odwiedzenia? Opowiedz o tym tak, żeby dostać lajki.
- Sprawdź, gdzie w okolicy można robić coś ciekawego, np. popływać, pojeździć na rolkach lub na rowerze, pójść na darmowy koncert. Wybierz się tam ze znajomymi.
- Wejdź do kiosku z gazetami i poprzeglądaj tytuły, żeby dowiedzieć się, co słychać na świecie.
- Przejrzyj zasoby biblioteki szkolnej. W jakich działach znajdują się interesujące cię informacje?
