Filatelista w bibliotece – program Młodzieżowego Koła Filatelistycznego

Nie wiemy i być może nigdy nie dowiemy się, kto, gdzie i kiedy zaczął zbierać znaczki pocztowe, ale podobno to właśnie dzieci szkolne w Anglii miały zapoczątkować taką zabawę, która szybko przekształciła się w hobby dorosłych.

To przede wszystkim nieustanna praca ze znaczkiem, który stanowi swoisty dokument przemian społeczno-gospodarczych, politycznych i kulturalnych.

Znaczek pocztowy to kronika poszczególnych kontynentów i państw. Upamiętnia bowiem ważne organizacje państwowe i społeczne, rocznice i wydarzenia oraz ludzi kultury, sztuki i polityki. Poprzez kolekcjonowanie znaczków i odpowiednie układanie swojego zbioru do przygotowania na wystawę filatelistyczną „dziecko wdraża się do systematyczności, porządku, czystości, rozwija swój talent, poczucie estetyki. Mając możliwość samodzielnej pracy, odkrywa i rozwija w sobie zdolności twórcze, uczy się myśleć samodzielnie i kojarzyć treść znaczków z pewnymi pojęciami” – Małgorzata Bykowska, Filatelistyka w bibliotece. Biblioteka wizytówka szkoły, 2009 Wydawnictwo Raabe. Internet jest doskonałą przestrzenią dla filatelistów. Wspiera, integruje kolekcjonerów znaczków na całym świecie. Filatelista korzysta także z literatury filatelistycznej, katalogów, Encyklopedii Filatelistyki, prasy filatelistycznej. To wszystko powinno przekonać sporą część bibliotekarzy do zorganizowania MKF w swojej szkolnej bibliotece. Oczywiście najpierw trzeba samemu zainteresować się znaczkiem pocztowym i jego historią. W rozwijaniu zainteresowania i w zdobywaniu wiedzy może nam pomóc Internet. Na stronach poświęconych filatelistyce znajdziemy wiedzę, i porady, jak zorganizować koło w bibliotece szkolnej. Od kilku tygodni na YouTubie są także umieszczane filmy o filatelistyce tematycznej w ramach Wielkopolskich Spotkań Filatelistycznych.

Młodzieżowe Koło Filatelistyczne jest związane organizacyjnie z Polskim Związkiem Filatelistów, powstaje bowiem w szkołach, świetlicach czy domach kultury w porozumieniu z PZF. Oczywiście można prowadzić zajęcia filatelistyczne bez współpracy z PZF, ale opiekun koła, jeśli nie jest filatelistą, ma zwłaszcza na początku problemy z prowadzeniem zajęć. Brakuje mu bowiem wiedzy filatelistycznej i nie ma wsparcia merytorycznego od grona doświadczonych filatelistów. Dlatego dobrze jest po podjęciu decyzji o zorganizowaniu koła skontaktować się z oddziałem PZF na danym terenie.

Po rejestracji koła opiekun staje się mechanicznie społecznym działaczem PZF i stawiany jest przez władze związku na równi z dorosłymi członkami PZF działającymi w swoich kołach.

Każde koło działające w szkole ma plan pracy oraz misje programu. Tak też jest i w przypadku koła filatelistycznego. Tutaj jednak pojawia się trudność – brak nowych materiałów i książek dydaktycznych.

Po 1989 roku wiele kół działających w szkołach i domach kultury z powodów różnych czynników społecznych przestało istnieć. Literatura, która ukazała się w latach osiemdziesiątych XX w., nie jest wznawiana ani uzupełniana. W ciągu tych lat z szeregów PZF odeszło wielu doskonałych filatelistów, opiekunów MKF.

Program MKF jest skierowany w szczególny sposób do dzieci ze szkoły podstawowej. Skoncentruję się w tym opracowaniu na pracy z dziećmi, które są najwytrwalszymi kolekcjonerami i najchętniej zbierają różne często dziwne i nikomu niepotrzebne akcesoria: kolorowe karteczki, sreberka, gumki do włosów, małe rzeczy, kamyki, guziki itp. Dlaczego więc nie mogłyby zacząć kolekcjonować znaczków pocztowych – znaczki są jednocześnie i małe, i kolorowe i mogą być wykonane nie tylko z papieru.

Zbieranie znaczków zaspokaja dziecięcą ciekawość, wciąga dzieci w inny świat. Rozbudza wyobraźnię, wzbogaca dziecięcą osobowość, dostarcza innej pozaszkolnej wiedzy, pobudza do działania, rozwija twórcze myślenie, wyrabia systematyczność, poczucie estetyki i piękna. Filatelistyka daje nie tylko radość i zabawę, ale także wiedzę o krajach, ludziach, wydarzeniach, ma także właściwości terapeutyczne.

W pracy w kole opieramy się na materiale filatelistycznym, jaki już posiadają uczniowie. Otrzymujemy także po rejestracji koła materiał od PZF, możemy pozyskiwać znaczki rodziny czy znajomych lub w miarę możliwości finansowych i zaangażowania rodziców kupować znaczki w sklepie filatelistycznym również przez Internet. Wspólne zamawianie znaczków przez Internet jest ogromną frajdą dla dzieci. Proszę pamiętać także o tym, że opracowanie zbioru trwa nawet kilka lat i jest bez wątpienia sensem całego zbierania. Oprócz zbiorów indywidualnych wspólny zbiór mogą wykonywać razem członkowie koła. Zbieramy znaczki, listy, koperty pierwszego dnia obiegu, stemple, datowniki. Wystawy dla młodzieży są organizowane przez kilka okręgów PZF, ale najbardziej odpowiednią wystawą dla początkujących w filatelistyce dzieci i opiekunów jest wystawa młodzieżowa okręgowa „Debiuty” w Koszalinie, do udziału, w której są zapraszane wszystkie koła MKF z Polski.

Program MKF ma na celu przede wszystkim rozwijanie zainteresowań uczniów, ale niesie ze sobą wartości dydaktyczno-wychowawcze, o których nie wolno zapominać. Celem istnienia koła jest dostarczenie dzieciom i młodzieży sposobu na spędzanie wolnego czasu, ale także zainteresowanie geografią, historią, przyrodą, architekturą czy muzyką. Nadrzędnym celem zbierania znaczków i innych walorów, czyli kartek pocztowych, listów, kopert FDC, datowników, stempli, bloczków oprócz satysfakcji z ich posiadania, jest także możliwość wystawiennictwa, czyli przygotowanie eksponatu na wystawę filatelistyczną.

Podczas całego okresu zbierania filatelista dąży do ułożenia swoich walorów w eksponat filatelistyczny czyli zbiór. Zbiór przedstawia jakieś zagadnienie, na przykład: filatelistykę tematyczną (koty, konie, ptaki, statki) lub filatelistykę tradycyjną (znaczki jednego państwa). Ale wystawiennictwo to dopiero drugi czy nawet trzeci rok pracy koła.

Uczeń:

• zdobywa wiedzę o historii poczty i znaczka, metodach wytwarzania znaczków i całostek pocztowych,
• dowiaduje się o sposobach gromadzenia zbioru i przechowywania go, wie, jakie są rodzaje zbiorów,
• buduje własny zbiór oraz poznaje różne rodzaje zbiorów,
• opracowuje materiały wystawiennicze i gazetki filatelistyczne.

Samopoznanie uczniów:

• orientacja w zakresie swoich zainteresowań i umiejętności,
• wskazywanie możliwych kierunków rozwoju samego siebie,
• rozwijanie umiejętności pracy zespołowej,
• przełamywanie barier emocjonalnych,
• kształtowanie umiejętności autoprezentacji w czasie wystaw filatelistycznych,
• kształcenie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji.

Podające opis, pogadanka, opowiadanie, wykład informacyjny; eksponujące prezentacje, film, wystawa

Praktyczne samodzielna konstrukcja zbioru; metody aktywizujące: gry dydaktyczne i filatelistyczne, wycieczki, spotkania, konkursy filatelistyczne, plastyczne, literackie

Środki: znaczki, klasery, albumy, listy, książki, biuletyny, gry dydaktyczne, gry planszowe, testy wiedzy, foldery i inne walory filatelistyczne, literatura filatelistyczna, wiersze o filatelistyce i poczcie, utwory muzyczne o tematyce filatelistycznej, obrazy, zdjęcia związane z historią poczty i znaczka pocztowego.

Formy: indywidualna, zbiorowa

Przewidywane osiągnięcia

Uczeń:

• zgromadzi ciekawy zbiór według określonego przez siebie klucza i będzie go wzbogacał w sposób systematyczny, planowy i zorganizowany,
• umiejętnie zanalizuje materiał filatelistyczny,
• zaprezentuje swoje zbiory wśród kolegów i na wystawach,
• weźmie udział w konkursach filatelistycznych,
• podejmie różne działania na rzecz rozwoju ruchu filatelistycznego,
• przy gromadzeniu zbioru, jego prezentacji, w zabawach i grach będzie zachowywał porządek, ład, czystość,
• będzie umiał napisać list według tradycyjnych zasad,
• będzie wiedział, dlaczego zbiera znaczki.

Dla tej grupy zajęcia powinny mieć charakter zabawowy. Poprzez zabawę zapoznajemy uczniów z najogólniejszymi zasadami filatelistyki. Tematyka zajęć powinna obejmować takie zagadnienia filatelistyczne w formie pogadanek przy użyciu pomocy naukowych, filatelistycznych. Proponowane tematy:

• Skąd się bierze znaczek pocztowy i do czego służy.
• Kto to jest filatelista, w jakim celu zbiera się znaczki pocztowe.
• W jaki sposób należy zbierać znaczki pocztowe (wycinanie, kąpanie, suszenie, przechowywanie), przybory: pincetka, lupa, klaser, katalog.
• Czy zbieramy tylko znaczki pocztowe – co jeszcze obejmuje filatelistyka.
• Zapoznanie się z pracą urzędu pocztowego.
• Doroczne święto filatelistów – Dzień Znaczka i Dzień Filatelisty.
• Co mówi nam znaczek – nauka odczytywania jego treści.

Dla tej grupy wiekowej proponuje zajęcia trwające do 35 minut dwa razy w miesiącu. Po roku pracy dziecka w kole możemy najbardziej wyróżniające się osoby nagrodzić Brązową Odznaką Filatelistyczną.

Zajęcia w tej grupie powinny obejmować takie zagadnienia, jak:

• Podstawowe wiadomości z historii znaczka pocztowego, w tym polskiego.
• Podstawowe wiadomości z historii ruchu filatelistycznego, w tym w Polsce.
• Jakie cechy powinien mieć filatelista.
• Jak powstaje znaczek (droga od projektu do wydania drukiem – dawniej i obecnie), rozpoznanie znaczka i odczytywanie jego treści.
• Forma znaczka, kształt, rodzaj papieru lub innego materiału, rodzaje druku, rodzaje ząbkowania.
• List i jego droga (okres przedznaczkowy i obecny).
• Zbiory filatelistyczne, rodzaje i wymogi, klasyczne i tematyczne i ich podział.
• Wymogi zbioru młodzieżowego (aktualny regulamin wystaw) – jego opracowanie, dobór materiału i przygotowanie do ekspozycji.
• Znaczki, znaki pocztowe i inne walory filatelistyczne.
• Przygotowanie do ogólnopolskiego konkursu filatelistycznego.

Plan pracy MKF dla początkujących (I rok pracy koła) – na podstawie książki Włodzimierza Goszczyńskiego „ Filatelistyka Współczesna” oraz Adama Gromskiego Młodzieżowe Koło Filatelistyczne (poradnik instruktora)

Dla tej grupy wiekowej proponuję zajęcia trwające do 45 minut dwa razy w miesiącu. Po roku aktywnej pracy dziecka w kole możemy najbardziej wyróżniające się osoby nagrodzić Srebrną Odznaką Filatelistyczną

Zajęcia w tej grupie stanowią poszerzenie tematyki zajęć przeprowadzonych w grupie drugiej i powinny dotyczyć szczególnie następujących zagadnień:

• historia znaczka pocztowego (w tym pierwszego polskiego),
• historia rozwoju poczty, w tym polskiej,
• historia filatelistyki w świecie i w Polsce,
• wartość znaczka pocztowego, umiejętność posługiwania się katalogiem polskim i zagranicznym oraz katalogami internetowymi,
• całość zagadnienia związanego z wyborem tematu i opracowaniem zbioru filatelistycznego, doborem materiału, techniką wykonania,
• literatura filatelistyczna,
• przygotowanie do Ogólnopolskiego Konkursu Filatelistycznego.

Dla tej grupy wiekowej proponuję zajęcia trwające do 60 minut dwa razy w miesiącu.

Po kolejnym roku pracy w kole możemy najbardziej wyróżniające się osoby nagrodzić Złotą Odznaką Filatelistyczną, ale to już mistrzostwo.

Najważniejszymi świętami dla filatelisty jest Dzień Znaczka, Dzień Filatelisty i Międzynarodowy Tydzień Pisania Listów. Święta można uczcić poprzez zorganizowanie spotkania z dorosłym filatelistą, pracownikiem poczty lub przez zorganizowanie apelu, imprezy, poczty szkolnej lub wydania specjalnego gazetki szkolnej i audycji radiowej, jeśli w szkole jest radiowęzeł. Można także zorganizować spotkanie kilku kół filatelistycznych przy świątecznym torcie w kształcie znaczka lub wspólny konkurs filatelistyczny. W formie testu lub zabawy – sztafeta filatelistyczna (na wzór sztafety sportowej).

Na podstawie podanych wcześniej założeń programowych łatwo jest już opracować plan pracy. Dobrze opracowany jest podstawą sukcesu w pracy koła i pozwoli nam osiągnąć zamierzone cele. Zaletą każdego prawidłowo napisanego planu pracy jest jego właściwe ujęcie przy jednocześnie prostym układzie i odpowiedniej przejrzystości. Musimy także pamiętać o realności planu, czyli dostosowania założeń programowych do własnej wiedzy, możliwości organizacyjnych i technicznych.

Od 58 lat raz w roku odbywa się Ogólnopolski Konkurs Filatelistyczny. Oprócz zagadnień filatelistycznych zostaje ogłoszony także temat konkursu – co roku inny. Konkurs ten jest najważniejszą imprezą filatelistyczną w kraju dla dzieci i młodzieży. Integruje polskie środowisko filatelistyczne.

W okręgach lub oddziałach PZF w kwietniu odbywają się półfinały. Zwycięscy półfinałów są finalistami konkursu ogólnopolskiego. Komisja Młodzieżowa PZF opracowuje pytania, materiał filatelistyczny i podejmuje się organizacji przebiegu finału. Impreza ta jest doskonałym sposobem na zdobycie nowych przyjaciół, którzy znają się na filatelistyce, oraz na zwiedzaniu ciekawych miejsc w Polsce.

Adam Gromski „Młodzieżowe Koło Filatelistyczne” Warszawa 1972.

Włodzimierz Goszczński „Filatelistyka Współczesna”, Warszawa 1990.

Poradnik „Opiekuna – MKF – poradnik” pod redakcją Jana Barczyka i Zygmunta Wiatrowskiego, Warszawa 1983.